De kruitdampen rond Halbe Zijlstra’s vertrek waren net opgetrokken, of de volgende moest alweer het veld ruimen. Waarom trof talkshow-host Humberto hetzelfde lot als de VVD-minister die huilend Den Haag verliet? En kreeg Giel Beelen onlangs half Nederland over zich heen? Een duidende analyse voor leiders én ondernemers. Kernwoord: authenticiteit.
Zouden Humberto en Halbe elkaar al hebben geappt? Beide mannen verloren onlangs hun vooraanstaande positie. Zo word je op het schild gehesen, zo word je er met een ruk vanaf getrokken. De politiek en tv-wereld zijn genadeloos. Met de kijker als beul, die je op sociale media met speels gemak virtueel vierendelen.
Fris en fruitige Humberto
Ik voelde compassie voor Humberto Tan, die zijn gedwongen vertrek moedig zélf wilde delen met zijn kijkers, in plaats van een glad persbericht vol clichés. Na maandenlang tevergeefs te hebben gevochten tegen dalende kijkcijfers en kritiek. De nieuwe RTL-leiding liet zich gelijk gelden: het RTL-gezicht moet plaatsmaken voor een journalistiek zwaargewicht van de NPO. Tan wordt Twan.
Gevolg van deze kroniek van een aangekondigde dood (op tv) is dat Tan nog een paar maanden moet lijden, live.. Iedereen die wel eens de wacht is aangezegd kent dat vreselijke gevoel. Je collega’s weten dat je weggaat en gedogen je terwijl jij de rit uitzit. In Tans geval is die weinig benijdenswaardige rol ook nog dagelijks live te volgen.
De kijker is steeds vaker de beul die op sociale media virtueel vierendeelt.
Leugen en affaire
Net als de ondergang van de jokkende VVD-minister Halbe Zijlstra zich voltrok voor het oog van de camera. Halbe en Humberto, twee niet te benijden mannen die flink over de tong zijn gegaan. Ondanks de verschillen – de VVD-minister moest vertrekken na een leugen, terwijl Tan tevergeefs vocht tegen kelderende kijkcijfers – is er een duidelijke overeenkomst in het ontslag van beide. Die gaat verder dan een leugentje, een affaire en de RTL-sterrencarrousel, zoals veel is geschreven.
Eerst even terug naar de flitsende start van RTL Late Night eind 2013. Na jaren van soeverein heersen kregen Pauw & Witteman opeens concurrentie. Uit onverwachte hoek. Nieuwkomer Humberto Tan wist het verzadigde duo met zijn frisse en vrolijke voorkomen al snel de loef af te steken (zie foto). Met een lichtvoetige presentatiestijl en een tafel vol entertainment-gasten. We zijn bijna vergeten dat Tans talkshow na aanvankelijke kritiek steeds meer werd gewaardeerd, en dat hij werd overladen met prijzen: de Sonja Barend Award, Omroepman van het Jaar 2015 en de dubbele Zilveren Televizier-Ster voor beste presentator. Er zijn presentatoren met minder beeldjes op de schoorsteenmantel.
Twitter onderzoek
Voor trendblog Frankwatching maakte ik met onderzoeksbureau Multiscope destijds een ‘social data-analyse’ van de veelbesproken talkshow-strijd, op basis van 90.000 tweets.
De uitkomsten van ons onderzoek naar het sentiment op sociale media waren opvallend: hoewel er 2,5 keer meer over Pauw & Witteman werd gesproken bleken de kijkers een stuk positiever over RTL Late Night. Humberto had een hoog positief sentiment van 25 %, tegenover 15 % voor het VARA-duo. En misschien nog opvallender, vooral vrouwen bleken de feelgood-show van Tan te waarderen; ze waren goed voor 56 % van alle tweets, het merendeel positief.
Er kwamen al veel verklaringen voor zijn vrije val voorbij. Zoals al die RTL-sterren aan Humberto’s tafel, zijn commerciële werkzaamheden, en de gevoerde hetze in de media. Eén verklaring heb ik gemist: zijn populariteit onder vrouwen, zoals uit ons eigen onderzoekje in 2013 bleek. En een jaar bleek hetzelfde uit een analyse van Stichting KijkOnderzoek.
Overspel
De fris-en-fruitige-aanpak van de immer goedlachse presentator ging steeds meer kijkers tegenstaan. Dit gebrek aan authenticiteit brak Tan op, niemand is iedere dag vrolijk. Laat staan fruitig. Of zoals Johan Derksen het zei in die andere bekritiseerde RTL-talkshow: ‘Zijn popiejopie-presenteren ging vervelen’.
Het is opvallend dat Humberto’s populariteit snel begon te dalen nadat zijn overspel in het nieuws kwam. Zouden veel vrouwen, die minder vergevingsgezind zijn als het op overspel aankomt, daarom zijn afgehaakt? Kijkers stapten massaal over naar Pauw en Jinek op NPO1. Dat Tan over de liefdesaffaire bleef zwijgen, werkte ook niet in zijn voordeel. Naast imagoschade daalde ook zijn gunfactor. Het momentum was weg. Tans kijkcijfers kelderden tot onder de 300.000, terwijl die in hoogtijdagen ruim boven de miljoen lagen.
Halbe’s Storytelling
Nee, dan de liberale minister die ook afscheid moest nemen van zijn geliefde baan. De opgeklommen provinciaal heb ik nooit op overdadige interesse van vrouwen kunnen betrappen. Hij vertoont wel een andere overeenkomst met Humberto: gebrek aan authentiek gedrag.
Dat Storytelling heel effectief kan zijn vertel ik vaak aan ondernemers die willen weten hoe ze hun verhaal beter voor het voetlicht kunnen brengen. Let wel: authentieke Storytelling. Dus niet het soort dat Halbe bezigde tijdens het VVD-congres in 2016, en in fractievergaderingen, als we het uit de school klappende oud VVD-Kamerlid Ybeltje mogen geloven. Op het congres vertelde hij trots over zijn ‘ontmoeting’ met Vladimir Poetin tien jaar eerder, in het buitenverblijf van de Russische leider.
Was het een aangedikte anekdote om collega’s aan de bar in Nieuwspoort te imponeren, dan was ie er mee weggekomen. Maar nee, Halbe’s Storytelling betrof een politieke speech over vermeende territoriale driften van Poetin, met als onderliggende boodschap; ik ben een buitenlandkenner, en geschikt als minister van Buitenlandse Zaken. De droombaan die de fractieleider en architect van Rutte III kreeg voor jaren loyale liberale diensten.
Hashtag Halbe
Maar de vliegende start op ‘BuZa’ kreeg een dramatische wending voor Halbe. De Volkskrant ontmaskerde hem als leugenaar, Halbe verloor zijn geloofwaardigheid, en werd op Twitter dagenlang bespot onder de hashtag #HalbeWasErbij.
Zijn leugenachtige verhaal is omgekeerde bewijs voor de stelling dat authentiek leiderschap cruciaal is in dit tijdperk. En dat niet-authentieke Storytelling je steeds vaker de kop kost. Vraag maar aan de al bijna vergeten wonderboy Camiel Eurlings. Of aan ‘shockjock’ Giel Beelen die na een mislukte grap met een stripper half Nederland over zich heen kreeg. De CDA-kroonprins van weleer bagatelliseerde in een dubieus interview de mishandeling van zijn ex-vriendin als ‘wederzijds handgemeen’, en kon fluiten naar de Olympische Spelen. In plaats van blij zwaaiend op VIP-tribunes naast Maxima in Zuid-Korea, betekende dit einde IOC-lidmaatschap, en zwaai-zwaai naar toekomstige openbare functies.
Halbe’s leugenachtige verhaal laat zien dat authentiek leiderschap cruciaal is.
Authentiek leiderschap
Opvallend is dat de mannen zich pas kwetsbaar toonden – lees: in tranen – toen het zwaard al was gevallen. Te laat. Ik merk tijdens mijn lezingen over Storytelling dat er een schreeuwend behoefte is aan authentiek leiderschap. Aan mensen die we kunnen vertrouwen, die we mogen. Met ruimte voor het hart, en niet alleen het rationele hoofd.
We leven in een transformatietijdperk vol vrouwelijke energie, met de #metoo-beweging als meest pregnante voorbeeld. Als deze wereldwijde beweging tegen seksueel geweld en machtsmisbruik één ding duidelijk heeft gemaakt is het wel dat machogedrag niet meer worden getolereerd. Dat zien we in het buitenland aan de gevallen Hollywoodproducent en de omstreden grap-them-by-the-pussy-president, en in het binnenland aan de losse handjes van Camiel en de blote tieten bij Giel.
We willen geen alpha-aapjes meer aan de knoppen. Omdat we dagelijks in Washington, Ankara en Moskou zien waar dat toe leidt. Dreigende taal, onzekerheid en chaos. Dus koos premier Rutte als opvolger van Halbe voor een partijgenoot zonder groot ego: de oerdegelijke Stef Blok. Nu maar hopen dat deze ervaren politicus wél begrijpt wat de kracht van authenticiteit inhoudt…